ویژگی‌ها و شرایط ورزش مناسب

1- ورزش معتدل كه اعضا و حرارت غریزی را تقویت می‌كند آن است كه پوست، سرخ، و تنفس، تند شود و تعریق ایجاد كند. هرگاه تندی نفس و تعریق به افراط برسد باید ورزش قطع شود، زیرا سبب ضعف حرارت غریزی می‌گردد. یک معیار ساده برای ارزیابی تناسب شدّت ورزش این است که در هنگام ورزش، فرد بتواند صحبت هم بکند.
اگر کسی بخواهد سنگین تر از این ورزش نماید(مثل ورزش های حرفه ای)، حتماً باید تحت تدابیر خاصی به ورزش بپردازد تا آسیبی به او نرسد.
ورزش کمتر از این مقدار هم به صلاح نیست چرا که اخلاط را به جنبش در می آورد امّا باعث دفع آنها نمی شود و این باعث بیماری است.
2- بهترین اوقات ورزش، پس از خروج غذا از معده و كامل شدن هضم معدی است.
انجام ورزش بلافاصله پس از غذا مضر است. انجام ورزش قبل از کامل شدن هضم غذا، موجب نفوذ غذای خام در اعضاء و ایجاد سده (گرفتگی) می شود. در حقیقت، عروق و خون، به جای اینکه مشغول انجام فعالیت های مربوط به گوارش شوند، با شروع ورزش، مشغول استخوان ها و عضلات شده و کار هضم، ناقص رها می شود. به عبارت دیگر، در صورت انجام ورزش با شکم پر، به جای تمایل حرارت غریزی به درون(دستگاه گوارش) برای انجام هضم غذا، این حرارت به سمت بیرون(استخوان ها و عضلات) می آید و فساد غذا در دستگاه گوارش پیش می آید.
فاصله بین تغذیه و ورزش بسته به نوع غذاهای مصرفی متفاوت است و به طور متوسط حدود سه ساعت بعد از غذاست. طبیعتا در صورت مصرف غذاهای لطیف، این مقدار کمتر و در صورت مصرف غذاهای سنگین، این زمان طولانی تر می شود.

3- همچنین ورزش حین گرسنگی نیز توصیه نمی‌شود. ورزش با شکم خالی و در حال گرسنگی حتی بدتر از ورزش با شکم پر است چرا که موجب تحلیل اعضا می شود.
بنابراین کسانی که عادت به ورزش در صبح زود(ناشتا) دارند، باید قبل از شروع ورزش، اندکی غذای لطیف(مثلا یک عدد سیب) میل کنند.
4- پیش از ورزش باید مدفوع و ادرار دفع شود. یعنی همان طور که به هنگام ورزش، بدن نباید در دستگاه گوارش کار نیمه کاره ای داشته باشد؛ در مورد مندفعات خود نیز نباید به دلمشغولی خاصّی گرفتار باشد. قبل از ورزش، باید اشتغالات قوای بدن را به حدّاقل رساند تا تمرکز آنها تنها متوجه امر ورزش باشد.
این نکته، یعنی ضرورت تمرکز قوا بر یک فعالیت، یکی از اصول فخیم طب اسلامی و سنتی است که بسیاری از تدابیر مربوط به تغذیه، ورزش و استفراغاتی مانند حجامت و فصد و زالواندازی و … را توجیه می کند.
نکته دیگر این است که ورزش کردن با روده یا مثانه انباشته از فضولات، می تواند باعث شود که این مواد دفعی بازجذب بدن شده موجد بیماری های گوناگون گردند.
5- داشتن خواب و استراحت کافی قبل از ورزش نیز از ضروریات است. کسانی که بلافاصله بعد از کار روزانه و در حالی که اشتغالات فکری و جسمی زیادی دارند به باشگاه می روند؛ از فوائد ورزش بهره کمتری خواهند داشت.
6- در افراد با مزاج گرم و خشك، ورزش‌های سنگین بسیار مضر است و سبب بروز بیماری می‌گردد.
7- بهترین زمان ورزش در فصل بهار، نزدیک نیم روز (بین صبح تا ظهر)، در تابستان در اول روز و در زمستان در آخر روز (نزدیک غروب آفتاب) می باشد.
8- شروع ورزش باید با حركات آهسته باشد و به‌تدریج، حركات سخت‌تر شوند و به حدی برسد كه قوّت فرد ورزشكار می‌تواند تحمّل كند و سپس دوباره به تدریج آهسته‌تر شود تا فرد از ورزش باز ایستد.
در یک ورزش سالم عمومی، وقتی که عرقمان در آمد و نفس، عمیق و سریع شد، باید کم کم شدّت ورزش را کم و حرکاتمان را آهسته کنیم، سپس بنشینیم تا عرقمان خشک شود و ورزش را تمام کنیم. حد مناسب ورزش می تواند این سه مورد باشد:
– سرخی چهره
– وجود نشاط حرکت
– تنفس عادی
9- در طب سنتی توصیه شده است پیش از شروع ورزش، دست و پا و پشت فرد ورزشکار را با دست و یا با پارچه زبر بمالند و با روغن بادام یا روغن كنجد تازه، عصب‌ها و عضلات را چرب كنند و به آهستگی ماساژ دهند، چرا كه این کار حرارت غریزی را اندكی برمی‌انگیزد و منافذ را گشاد می‌كند و فضولات را به سوی پوست می‌كشد تا با ورزش تحلیل یابد. البته فردی كه عضله‌های او نرم باشد و غذای غلیظ نخورده باشد به چنین مالشی نیاز ندارد.
10- توصیه شده که وقتی ورزش تمام می‌شود فرد به گرمابه برود و با آب ولرم، چنانچه پوست را خوش آید، خود را شستشو كند و بار دیگر دست و پا و عضله‌های وی را به نرمی بمالند تا باقی فضولات كه با حركت ورزش گداخته شده‌اند از مسام (منافذ) پوست بیرون آیند و تحلیل روند. البته ورزشکار تا عرقش به طور کامل خشک نشده نباید به حمام برود.
11-غذای ورزشکار بایستی در تابستان لطیف و زودهضم و در زمستان غلیظ و مقوی باشد.
12- رعایت تدابیر ویژه هر ورزش می تواند از عوارض احتمالی آن جلوگیری نماید. در این میان، مهم ترین نکته، استفاده از مواد غذایی سالم و پرهیز از غذاهای صنعتی می باشد.
یک مثال: بعضی از کوهنوردها بعد از مدتی دچار زانو درد می شوند؛ برای پیشگیری از زانودرد، توصیه می شود کوهنوردان، بر مصرف پودر سنجد کامل- شامل پوست و گوشت و هسته سنجد- مداومت داشته باشند.(روزی یک قاشق غذاخوری پودر سنجد+یک قاشق عسل+یک لیوان شیر)؛ خوردن غذاهای سردی را محدود کنند؛ با روغن هایی مثل زیتون،کوهان شتر، کنجد کرچک، شترمرغ، بادام تلخ یا سیاهدانه، هرشب مفاصل را ماساژ دهند و….
13- در صورتی که مزاج فرد ضعیف است، ورزش سنگین نباید انجام دهد.
14- افرادی که بعد از سال ها تصمیم به ورزش کردن می گیرند باید تدابیر مربوطه را بیش از دیگران رعایت کنند.
15- اگر خسته، بیمار یا تب دار هستید ورزش نکنید.
16- اگر تنش یا استرس دارید، از انجام ورزش های سنگین یا رقابتی بپرهیزید.